1.
Οι μεταναστευτικές ροές από τη βόρεια αφρική και την ασία έχουν αυξηθεί σημαντικά. Πράγμα όμως που ισχύει μόνο συγκριτικά με τα τελευταία 2 χρόνια, καθώς πριν μερικά χρόνια είχαμε επίσης μεγάλες μεταναστευτικές ροές προς την ευρώπη. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στις πολεμικές συρράξεις, οι οποίες ακολούθησαν μετά την αραβική άνοιξη στη Β. αφρική. Βέβαια τα παραπάνω δεν οφείλονται μόνο σε ενδογενείς παράγοντες αυτών των χωρών. Η αλήθεια είναι ότι έχει βάλει και η ευρώπη το χεράκι της. Χειραγώγηση και ανατροπή καθεστώτων, γενικευμένο “πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία” με ταυτόχρονη χρηματοδότηση και εξοπλισμό εξτρεμιστικών οργανώσεων, αφαίμαξη των φυσικών πόρων και στήσιμο ολόκληρων επιχειρήσεων βασισμένων στο ξεζούμισμα του ντόπιου φθηνού εργατικού δυναμικού, είναι μόνο κάποιες από τις βίαιες πρακτικές διείσδυσης του δυτικού κόσμου στις χώρες αυτές και στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής (ιράκ, συρία, αφγανιστάν).
Οι κύριοι δρόμοι των μεταναστών/στριών προς την ευρώπη είναι πλέον οι θαλάσσιοι, κυρίως προς ιταλία και προς τα νησιά του αιγαίου. Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως το κλείσιμο των μαροκινο-ισπανικών συνόρων, το “στένεμα” των χερσαίων συνόρων μέσω έβρου (βλ. φράχτης), αλλά και σε διάφορους οικονομικούς παράγοντες που σχετίζονται με το λαθρεμπόριο. Μέχρι πρότινος η διάσχιση των θαλάσσιων συνόρων γινόταν κατά κύριο λόγο με αυτοσχέδιες βάρκες, σχετικά μικρής χωρητικότητας. Μετά από συμφωνία όμως του ιταλικού κράτους με την εε, η οποία αντικατέστησε μια επιχείρηση που είχε ως στόχο τη διάσωση στην περιοχή της Μεσογείου με μία άλλη επιχείρηση η οποία έχει ως προτεραιότητα τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, η διέλευση με αυτό τον τρόπο δυσκόλεψε σημαντικά. Το αποτέλεσμα είναι οι μετανάστριες να στρέφονται κυρίως σε μεγαλοδουλέμπορους, και η μεταφορά να γίνεται πλέον με πλοία μεγαλύτερης χωρητικότητας στα οποία συχνά στοιβάζονται μέχρι και 1000 άτομα υπό άθλιες συνθήκες, αυξάνοντας σημαντικά την επικινδυνότητα του ταξιδιού. Έτσι στο πρώτο μόνο τετράμηνο του 2015 οι νεκροί μετανάστες στα θαλάσσια ευρωπαϊκά σύνορα έχουν ξεπεράσει τους 1750.
Σημαντικό σε αυτό το σημείο είναι να πούμε ότι αυτό που έχει αυξηθεί ραγδαία δεν είναι τόσο οι ίδιες οι μεταναστευτικές ροές, όσο η αναλογία των θανάτων και τα κέρδη των κυκλωμάτων δουλεμπορίου, τα οποία προσχηματικά μόνο αποτελούν το στόχο της εε. Οι δουλέμποροι, η μαφία – από τη μανωλάδα μέχρι την ιταλία – και τα κράτη – από την αστυνομία και το λιμενικό μέχρι και τις δικαστικές αρχές – δεν παύουν να συνεργάζονται για την ολοένα και πιο επικερδή εκμετάλλευση των ροών, επιβεβαιώνοντας τη στενή επικοινωνία μεταξύ “νόμιμου” και “παράνομου” κεφαλαίου.
Φαίνεται λοιπόν ότι οι πνιγμοί μεταναστών αυξάνονται στις περιοχές όπου η ευρώπη επιτηρεί αυστηρότερα τα σύνορα της, πράγμα που ακυρώνει οποιαδήποτε ψευδαίσθηση μπορεί να υπήρχε ως προς τις προθέσεις της. Αυτό που τελικά οδηγεί χιλιάδες ανθρώπους στο θάνατο είναι λοιπόν η ευρωπαϊκή συνοριακή/μεταναστευτική πολιτική. Κατ’ επέκταση θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συνθήκη που δολοφονεί μετανάστες κατά συρροή είναι τα ίδια τα σύνορα καθώς με το να “παρανομοποιούν” ανθρώπους των οποίων η μόνη λύση είναι η μετανάστευση, ουσιαστικά νομιμοποιούν το θάνατό τους.
Την Κυριακή 19/4/2015 όλη η ευρώπη φάνηκε να συγκλονίζεται από την είδηση της ανθρώπινης τραγωδίας που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 800 ανθρώπους – με μια βδομάδα πριν να έχει προηγηθεί ένα ακόμα ναυάγιο με 400 νεκρούς. Αναμφίβολα αυτό που άγγιξε την ευαίσθητη χορδή των ανθρωπιστικών οργανώσεων, των ευαισθητοποιημένων ευρωπαίων πολιτών και της ευρώπης-φρούριο δεν ήταν άλλο από τη μαζικότητα του θανάτου. Θέλοντας να προτάξει το ανθρωπιστικό της προσωπείο, η ευρώπη κάλεσε έκτακτη σύνοδο στις βρυξέλλες. Μετά τη σύνοδο, παρουσιάστηκε σχέδιο δράσης 10 σημείων από τον Αβραμόπουλο, που υιοθετήθηκε από τους υπουργούς εσωτερικών και εξωτερικών της εε. Οι λύσεις που προτάθηκαν συνοψίζονται σε αύξηση των πόρων που διατίθενται στην επιχείρηση “Τρίτων” της Frontex, περαιτέρω στρατιωτικοποίηση των συνόρων και εντατικοποίηση της φύλαξής τους, δυνατότητα άμεσης επέμβασης στις “τρίτες χώρες”, εν είδει “στοχευμένης ενέργειας”, με πρόφαση την καταστροφή δουλεμπορικών πλοίων και σε ακόμα εντονότερο στιγματισμό των μεταναστριών με τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και βίαιων απελάσεων στα πλαίσια “ταχείας επιστροφής”. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και η σημαντικότατη πρόταση για επέκταση της περιοχής ευθύνης της Frontex που ως τώρα περιοριζόταν στα 30 μίλια από τις ιταλικές ακτές. Η πρακτική αυτή αποσκοπεί εν τέλει στη μεταφορά των θαλάσσιων συνόρων στις αφρικανικές και ασιατικές ακτές.
Τα δάκρυα και τα άμεσα αντανακλαστικά είναι μόνο το ανθρωπιστικό προσωπείο που θέλει να επιδείξει η ευρώπη. Εξετάζοντας ακόμα και τα ίδια τα σημεία που προτείνονται ως τρόποι επίλυσης της ανθρωπιστικής κρίσης στη μεσόγειο, μπορεί κανείς εύκολα να διαπιστώσει ότι προτεραιότητα είναι ουσιαστικά η περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της φύλαξης των συνόρων παρά η διάσωση των μεταναστών. Οι μεταναστευτικές πολιτικές άλλωστε δε στήνονται με βάση δυο ναυάγια, αλλά με βάση τις ανάγκες του κεφαλαίου στην ευρώπη. Και το κεφάλαιο αυτή τη στιγμή δε χρειάζεται επιπλέον εργατικό δυναμικό, χρειάζεται να πειθαρχήσει περισσότερο το ήδη υπάρχον του. Αναδιαρθώνοντας λοιπόν την αντιμεταναστευτική πολιτική με τον τρόπο που αναφέραμε παραπάνω προσπαθεί να πετύχει και τα δυο. Όσοι περισσεύουν ας πνιγούν στη θάλασσα, ή στην καλύτερη (και εδώ φοράει το ανθρωπιστικό της πρόσωπο) θα απελαθούν στις χώρες καταγωγής τους, αν βέβαια καταφέρουν ποτέ να ξεφύγουν από αυτές, μιας και το σχέδιο είναι ουσιαστικά η φύλαξη των συνόρων να ξεκινά στις ακτές των χωρών γύρω απ’ την ευρώπη.
Το έργο της έκτακτης συνόδου κορυφής το έχουμε ξαναδεί άλλωστε. Η εικόνα της τελευταίας συνόδου προσιδιάζει σε κάτι που έχει συμβεί ξανά στο παρελθόν, μετά το πρώτο μεγάλο δυστύχημα νότια της λαμπεντούζα τον Οκτώβριο του 2013. Και τότε η εε είχε αντιδράσει παρομοίως, εκφράζοντας προς τα έξω αρχικά μια ανθρωπιστική ρητορική και μιλώντας για την ανάγκη λήψης μέτρων διάσωσης των μεταναστριών, ενώ αυτό που προωθήθηκε και τότε ήταν η περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της φύλαξης των συνόρων. Φαίνεται λοιπόν ότι η εε χρησιμοποιεί εργαλειακά τα ναυάγια, ώστε να συνεχίζει ακάθεκτη την αναδιάρθρωση της μεταναστευτικής της πολιτικής.
Για το λόγο αυτό η εε έχει σταθερές δομές που ασχολούνται με το μεταναστευτικό και μεταβάλει συνεχώς την πολιτική της με βάση τις ανάγκες του κεφαλαίου, χρησιμοποιώντας κάθε φορά τις εκάστοτε καταστάσεις με τρόπο τέτοιο ώστε να στηρίξει τις μεταβολές αυτές. Έτσι συνέβη με τους πνιγμούς στη μεσόγειο. Έτσι συμβαίνει και με το φαινόμενο του τζιχαντισμού. Στην περίπτωση αυτή το κάνει προσπαθώντας να περάσει το μήνυμα πως “κάθε μετανάστης και ένας εν δυνάμει τζιχαντιστής”, δημιουργώντας έτσι έναν νέο εξωτερικό εχθρό από τον οποίο πρέπει να προστατευτούμε, ώστε να μη διεισδύσει στην ασφαλή μας κοινωνία. Η δαιμονοποίηση αυτή των μεταναστών αποσκοπεί στην επίτευξη της απαραίτητης, για την ανεμπόδιστη κυκλοφορία του κεφαλαίου, εθνικής συνοχής καθώς και τη δημιουργία φοβικού κλίματος εντός του ευρωπαϊκού εργατικού δυναμικού, ώστε αυτό να πειθαρχήσει περισσότερο.
2.
Η ελληνική πραγματικότητα για τους μετανάστες δε διαφέρει πολύ, μιας και η ελλάδα είναι και αυτή – μαζί με την ιταλία – κύρια χώρα εισόδου στην ευρώπη. Συμμετέχει έτσι ενεργά σε όλα τα αντιμεταναστευτικά προγραμματα της εε, διαδραματίζοντας συχνά κεντρικό ρόλο σε αυτά. Τι θα πει αυτό επί του πρακτέου? Ότι η ζεστή ελληνική φιλοξενία προσφέρει δύο ενδεχόμενα στους μετανάστες που προσπαθούν να περάσουν τα ελληνικά σύνορα. Θάνατο και εγκλεισμό. Είτε αφήνονται να πνιγούν στα γαλαζοπράσινα νερά του αιγαίου (με περιπτώσεις μάλιστα που όχι απλά δε διασώθηκαν, αλλά οι βάρκες τους εμβολίστηκαν απ’ τα ίδια τα σκάφη του ελληνικού λιμενικού), είτε (όσους καταφέρουν να φτάσουν σε στεριά) τους περιμένει ο εγκλεισμός στα σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και από αυτά έχουμε ακόμα αρκετά….
Ήταν πολλοί αυτοί που τώρα με την -πρώτη φορά αριστερή- κυβέρνηση συριζανέλ άρχισαν να ελπίζουν. Να ελπίζουν διάφορα, μεταξύ άλλων και το ότι ο σύριζα θα κλείσει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η ελπίδα αυτή οδήγησε σε μια στενή παρακολούθηση των ανακοινώσεων του σύριζα, με αποτέλεσμα πολλοί – όταν έγινε πια ορατό ότι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν θα κλείσουν – να επικεντρώνουν το λόγο τους στην “κωλοτούμπα” του σύριζα. Το σημαντικό όμως δεν είναι τι λέει και ξελέει ο κάθε σύριζα, αλλά να καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί το κράτος. Και σαν δομή που υπάρχει μόνο μέσα στον καπιταλισμό, δεν μπορεί να στραφεί εναντίον του, παρά μόνο να συμβάλει στη συνέχιση του, έχοντας έτσι μόνο περιορισμένη δυνατότητα παρέμβασης στην οικονομία. Και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία, καθώς ο ρόλος τους – μεταξύ άλλων – είναι να πετάνε ένα κομμάτι του εργατικού δυναμικού έξω απ’ την εργασία καθώς και να λειτουργούν ως ανασταλτικοί παράγοντες για μετανάστες εργάτες/τριες που θέλουν να περάσουν τα ελληνικά σύνορα. Και γι’ αυτούς τους λόγους πρέπει να διατηρηθούν.
Ήδη από τις πρώτες βδομάδες διακυβέρνησης του συριζα, ένας μετανάστης κρατούμενος στην αμυγδαλέζα πεθαίνει λόγω αδιαφορίας της αστυνομίας για την υγεία του καθώς έπασχε από χρόνιες παθήσεις. Τις επόμενες μέρες δυο ακόμα μετανάστες αυτοκτονούν, ο ένας στα κρατητήρια αλλοδαπών θεσ/νίκης και ο άλλος στην αμυγδαλέζα. Περιστατικά που δεν μπορούσαν παρά να εξαναγκάσουν το ζήτημα των στρατοπέδων συγκέντρωσης να βγει ξανά στην επιφάνεια και τον Πανούση όπως και κάποιες οργανώσεις να επισκεφτούν την αμυγδαλέζα ώστε να δημοσιοποιήσουν με τους πλέον θεαματικούς όρους, τις άθλιες συνθήκες που επικρατούν εντός του στρατοπέδου. Μετά την επίσκεψή του, ξεκίνησαν οι δηλώσεις περί κλεισίματος των στρατοπέδων και κυρίως της αμυγδαλέζας για συμβολικούς λόγους. Επίσης, δίνεται μια διορία 100 ημερών μέχρι το κλείσιμο, ώστε και οι μετανάστες να υπομείνουν λίγο ακόμα. Κάποιες μέρες μετά ένας ακόμα μετανάστης βρίσκεται νεκρός στα κρατητήρια του α.τ. Κηφισιάς αφού οι μπάτσοι αρνούνταν να τον μεταφέρουν σε νοσοκομείο αν και παραπονιόταν για την υγεία του. Η λίστα κρατικών δολοφονιών όλο και μεγαλώνει, παρ’ ότι οι καινούριοι του εκπρόσωποι σπεύδουν να μοιράσουν ελπίδες. Παράλληλα, η σταδιακή απελευθέρωση μεταναστών από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ξεκινάει, με την προϋπόθεση της δήλωσης μόνιμης κατοικίας καθώς και της παρουσίας τους δυο φορές το μήνα σε α.τ.
Προφανώς η μερική απελευθέρωση μεταναστών δε μας καθησυχάζει καθώς οι ίδιοι εξακολουθούν να βρίσκονται σε ένα τρομοκρατικό καθεστώς εντός του οποίου αναγκάζονται κάθε στιγμή να αποδεικνύουν τη νομιμότητα της ύπαρξής τους. Επίσης, η απελευθέρωση μεταναστών σήμανε ταυτόχρονα την επαναφορά μιας άλλης ρητορικής από τα μμε , ίδιας με αυτή που παλιότερα είχαμε ακούσει από Χρυσοχοϊδη, Δένδια κλπ που δηλώνει πως “χωρίς ιατρικές γνωματεύσεις, κατοικία ή επάγγελμα θα ξαναγεμίσουν τους δρόμους της αθήνας απειλώντας έτσι τη δημόσια υγεία και ασφάλεια των πολιτών”.
Στον αντίποδα, όσοι μετανάστες βρίσκονται ακόμα εντός των στρατοπέδων, δε μένουν παθητικοί θεατές του λόγου που αναπτύσσεται γύρω από τις ζωές τους, ούτε του εγκλεισμού τους. Αγωνίζονται με όποια μέσα έχουν διεκδικώντας το αυτονόητο της ελευθερίας τους. Στις 17 Μάρτη, πάνω από 300 έγκλειστοι μετανάστες στο στρατόπεδο της Κορίνθου ξεκινάνε απεργία πείνας για τις άθλιες συνθήκες υπό τις οποίες ζουν. Στις 19 Μάρτη, ανήλικοι πραγματοποιούν απεργία πείνας στο κρατητήριο της Λητής όπου βρίσκονταν, αφού είχαν μεταφερθεί εκεί από την αμυγδαλέζα στα πλαίσια του μηντιακού “αδειάσματός” της, απαιτώντας την ελευθερία τους. Κάποιες μέρες μετά, απεργία πείνας ξεκινούν και μετανάστες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης παρανεστίου, διεκδικώντας και αυτοί την ελευθερία τους. Στις 24 Μαρτίου στο στρατόπεδο της Κορίνθου 6 μετανάστες ανεβαίνουν στην ταράτσα ως αντίδραση στον εγκλεισμό τους και απειλούν να πηδήξουν. Σε συνδυασμό με τις απεργίες πείνας και τις δράσεις των μεταναστών πραγματοποιούνται διάφορες δράσεις αλληλεγγύης σε Πάτρα, Μυτιλήνη, Κόρινθο, Ξάνθη, Παρανέστι, Αθήνα, Θεσσαλονίκη.
Παρά την απελευθέρωση κάποιων μεταναστών, η κρατική αντιμεταναστευτική πολιτική εξακολουθεί ανεμπόδιστη την πορεία της, στοιβάζοντας μετανάστες σε στρατόπεδα, κρατητήρια ή βυθίζοντάς τους στον πάτο της θάλασσας. Η διαχείρισή τους μπορεί να αλλάζει εν μέρει, αλλά στον πυρήνα της παραμένει ίδια: εξόντωση ή διατήρηση σε καθεστώς εγκλεισμού αφού αποτελούν παράνομες υπάρξεις. Οι μετανάστες είτε ως θύτες, είτε ως θύματα, αντιμετωπίζονται αφενός ως επικείμενος κίνδυνος (αύξηση εγκληματικότητας, τζιχαντισμός κτλ.) και αφετέρου ως πρόβλημα που εναποτίθεται στα χέρια ποικίλων ΜΚΟ και ανθρωπιστικών οργανώσεων προς επίλυση.
3
Τέσσερις μήνες «αριστεροδεξιάς» κυβέρνησης και η αντιμεταναστευτική πολιτική του κράτους φαίνεται στην ουσία της απαράλλακτη. Αυτός και μόνο είναι ένας καλός λόγος για να μην κατηγορούμε μόνο την εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά να βλέπουμε την πολιτική του ελληνικού κράτους ως διαδικασία που έχει συνέχεια, ασχέτως εκλογικών αποτελεσμάτων. Την ίδια συνέχεια επιδεικνύει και η στάση της ελληνικής κοινωνίας, καθώς ο διάχυτος ρατσισμός εντός της είναι αυτός που νομιμοποιεί την ύπαρξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης, τις διάφορες αντιμεταναστευτικές πολιτικές και τους διαχωρισμούς μεταξύ μας. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο, μεταξύ άλλων, να επιτεθούμε σ’ όλες αυτές τις αφηγήσεις (και τους φορείς τους). Έχοντας απορρίψει εξαρχής τα παρανοϊκά παραληρήματα αισιοδοξίας από την κυβερνητική αλλαγή, παραμένουμε επικεντρωμένοι στις αρχικές στοχεύσεις που είχε θέσει η συνέλευση: την επικοινωνία των περιεχομένων μας και τη δικτύωση με τους απαγορευμένους /ες μετανάστες και τις μετανάστριες. Θα συνεχίσουμε να βρισκόμαστε έξω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ως μια ελάχιστη ένδειξη αλληλεγγύης και στήριξης στους αγώνες των έγκλειστων και δε θα σταματήσουμε να διαδηλώνουμε στην πόλη για να προπαγανδίσουμε πως στόχος μας δεν είναι τίποτα λιγότερο από το γκρέμισμα όλων των στρατοπέδων συγκέντρωσης.